Weet wat er in je voedsel zit!

Iedereen weet dat het eten van groenten en fruit goed voor je is. Maar de voedingswaarde van groenten en fruit wordt nauwelijks gemeten. Hoeveel lycopeen zit in een tomaat? Welke kool moet je eten om je dagelijkse hoeveelheid antioxidanten binnen te krijgen? Dr. Tamara Verhoeven is docent Tuinbouw en Akkerbouw aan HAS Hogeschool in Den Bosch. Zij doet samen met haar studenten onderzoek naar gezonde inhoudsstoffen in groenten.

Gezonde inhoudsstoffen in voeding, klinkt interessant?
In Nederland zijn we heel goed in het produceren van groenten. Telers kunnen hier de perfecte rode tomaat, frisgroene spruitjes en knapperige witte kool telen. Alleen zit er meer in groenten dan alleen smaak en vorm. De laatste jaren is zowel bij bedrijven als consumenten de behoefte aan transparante en betrouwbare informatie over voedingsstoffen enorm toegenomen. Binnen het vierjarige topsectorproject ‘De Waarde(n) van Groenten en Fruit’ doen wij onderzoek naar welke voedingsstoffen er in groenten zitten en hoe deze effect hebben op onze gezondheid.

Bekijk je alle groenten?
We willen graag alle groenten bekijken maar de focus ligt nu voornamelijk op tomaat en groenten binnen de koolfamilie (rode- en witte kool, spruitjes, broccoli, bloemkool etc.). Tomaten zijn een belangrijk gewas in Nederland. Het is ook een van de weinige groenten waar lycopeen inzit. Voor de meeste Nederlanders is het zelfs de énige bron van lycopeen! Dit stofje werkt als een antioxidant in je lichaam. Het voorkomt schade in je lichaamscellen die ontstaat door oxidatie en het heeft op de lange termijn dus een positief effect op je gezondheid.

We nemen ook de koolsoorten onder loep. Daar zitten glucosinolaten in, natuurlijke stoffen die zorgen voor de specifieke smaak van kool. Deze stof beschermt het gewas tegen insecten en larven en helpt bij het remmen van ontstekingen in het menselijk lichaam.

Hoe ziet je onderzoek eruit?
De eerste stap was bepalen hoeveel lycopeen er in de verschillende soorten en rassen tomaten zitten. Is het lycopeengehalte in een trostomaat anders dan in een snacktomaat? Stap twee, daar zijn we nu volop mee bezig, is kijken naar de verschillen binnen een ras en type. Stap drie is de teelt. Als je weet welke soorten en rassen veel lycopeen bevatten, dan kan je óf met de teelt kijken hoe je het lycopeengehalte omhoog kan krijgen, óf door veredeling, óf door een combinatie van beiden. Door gericht te veredelen is het mogelijk om rassen te creëren die altijd méér lycopeen aanmaken dan een bestaand ras. Een teler kan - met het juiste teeltprotocol - een product met een gegarandeerd hoog lycopeengehalte op de markt brengen. Dat betekent wel dat we goed, snel, goedkoop en nauwkeuring moeten kunnen meten hoe hoog het lycopeengehalte in het product is. Dat meten is het laatste onderdeel van ons onderzoek. We doorlopen al deze stappen ook voor de verschillende koolsoorten.

Zijn er al spannende resultaten?
Kleurrijk voedsel wordt gezien als gezond. Al die kleuren zijn secundaire metabolieten en dat zijn nu precies de stofjes die je lichaam nodig heeft om zich te weren tegen de dagelijkse invloeden van onze moderne levensstijl. Maar bij tomaat hebben we gezien dat kleur alleen niet bepalend is voor de hoeveelheid lycopeen: een hele rode tomaat bevat niet per se meer lycopeen dan bijvoorbeeld een minder rood exemplaar.

Waarom is dit onderzoek zo belangrijk?
Het belang van groenten en fruit als onderdeel van een gezond voedingspatroon wordt telkens weer bevestigd in wetenschappelijke studies. Zo is er overtuigend bewijs dat verhogen van de groenten en fruitconsumptie leidt tot een lagere bloeddruk en een lager risico op hart- en vaatziekten en beroertes. In de huidige situatie rondom COVID-19 wordt extra benadrukt hoe belangrijk gezonde voeding is.

Bij verwerkte producten kun je op de verpakking kijken wat erin zit, bij verse producten heb je geen idee. We kunnen uiteindelijk via dit onderzoek een nieuwe niche creëren voor mensen die op zoek zijn naar bepaalde voedingsstoffen in verse producten. Als je weet wat er in je eten zit, kun je bewuster kiezen voor gezonde producten. Zo krijg je door simpelweg gezond te eten alle stoffen binnen die je lijf nodig heeft. Er zijn dan geen supplementen in pilvorm meer nodig: de groenten-afdeling in de supermarkt is jouw winkel vól natuurlijke supplementen.

Kun je die stofjes alleen meten in het lab?
De metingen worden nu inderdaad in verschillende laboratoria gedaan. Om te analyseren wat er in de tomaat zit, moeten we tomaten kapot maken. In dit onderzoek kijken we ook of er een techniek mogelijk is waarmee een teler in de toekomst met zijn mobiel of een handheld apparaat zelf kan meten hoeveel lycopeen er in zijn tomaten zit. Zit er nog niet voldoende lycopeen in, dan wacht de teler een paar dagen met oogsten. Misschien is het ooit wel mogelijk dat je als consument met een app op je telefoon kunt zien welke inhoudsstoffen er in een tomaat zitten die je in de supermarkt koopt. Door op de verpakking te zetten dat zijn tomaat supergezond is, met een aantoonbaar hoog lypoceengehalte, kan de teler zich onderscheiden met zijn product. 

Achter jouw onderzoek zit een consortium?
Klopt, van bedrijven en kennisinstellingen. Het is een wisselwerking: wij maken als opleiding kennis met de bedrijven en de bedrijven maken kennis met de mogelijkheden én de studenten van de HAS. We zijn een praktijk hogeschool, voor ons is het belangrijk om studenten een opleiding te geven die goed aansluit bij wat bedrijven verwachten van hun toekomstige personeel.  Via dit onderzoek zijn studenten bezig met een praktijkcase: ze doen onderzoek en leren de bedrijven kennen waar ze later misschien wel gaan werken!  

Tomaat buiten de koelkast
Het is bij de meeste mensen wel bekend dat je tomaten het beste buiten de koelkast kan bewaren, omdat ze dan hun lekkere smaak behouden. Nu blijkt uit voorlopige resultaten dat tomaten die buiten de koelkast bewaard blijven, na verloop van tijd ook meer lycopeen gaan bevatten dan hun soortgenoten in de koelkast. Met als resultaat niet alleen een smaakvollere, maar ook gezondere tomaat!

Bron: Brightlands Campus Greenport Venlo.